Видео
Карта
книги центр
Галерея
Гости

Mehmonlar

Яндекс.Метрика

Имом Термизийнинг ҳаёти ва илмий фаолияти

Категория: Термизлик алломалар
Создано 30 Март 2017 Просмотров: 6163

Имом Абу Исо Муҳаммад ибн Исо ибн Савра ибн Мусо Суламий Термизий 209/824 йилда Термиз шаҳрида таваллуд топган. У жуда ёшлигидан бошлаб илм талабида бўлган. Унинг шайхлари орасидан энг биринчиси Абу Жаъфар Муҳаммад ибн Жаъфар Симноний (ваф. 220/835 й.дан олдинроқ)дир.

Ўша вақтларда Имом Термизий ўн ёшлар атрофида бўлган. Ўзи яшаб турган юртдаги уламолардан илм ўрганган Имом Термизий кейинчалик бошқа юртларга ҳам илм талабида сафарга чиқади. Имом Заҳабийнинг айтишиича, “У сафар қилиб, Хуросон, Ироқ ва икки Ҳарамда (ги шайхлардан) ҳадис эшитган. Миср ва Шомга бормаган”[1].

Доктор Акрам Зиё Умарий ўзининг “Имом Термизийнинг илмий мероси” номли илмий рисоласида Имом Термизийнинг Бағдод шаҳрига киргани, лекин бу сафар Имом Аҳмад ибн Ҳанбал вафот этганидан сўнг бўлган, шунинг учун ҳам у Имом Аҳмаддан ҳадис эшитмаган деган фикрни илгари сурган[2].

Имом Термизий сабоқ олган ва ҳадис эшитган энг машҳур шайхлар:

1. Қутайба ибн Саид Сақафий Бағлоний (ваф. 240/854 й.), ва у олти энг ишончли тўплам эгаларининг шайхларидан бири ҳисобланади.

2. Али ибн Ҳужр Марвазий (ваф. 244/858 й.)

3. Муҳаммад ибн Исмоил Бухорий (ваф. 256/870 й.). У Имом Термизийнинг энг асосий шайхларидан биридир.

4.  Муҳаммад ибн Башшор Басрий Бундор (ваф. 252/866 й.).

5. Муҳаммад ибн Мусанна Басрий Аназий (ваф. 252/866 й.).

6. Аҳмад ибн Манийъ Ҳофиз Бағавий (ваф. 255/868 й.).

7. Маҳмуд ибн Ғайлон Марвазий (ваф. 239/853 й.).

8. Абдуллоҳ ибн Абдураҳмон Ҳофиз Доримий (ваф. 255/868 й.).

9. Исҳоқ ибн Роҳавайҳ (ваф. 238/852 й.).

Кўплаб одамлар Имом Термизийдан илм олганлар ва уларнинг энг машҳурлари қуйидагилардир:

1. Абул Аббос Муҳаммад ибн Аҳмад Маҳбубий Марвазий.

2. Абу Саид Ҳайсам ибн Кулайб Шоший.

3. Абу Зар Муҳаммад ибн Иброҳим Термизий.

4. Абу Муҳаммад Ҳасан ибн Иброҳим Қаттон.

5. Абу Ҳомид Аҳмад ибн Абдуллоҳ Марвазий Тожир.

Имом Термизийнинг уламолар наздидаги мавқеи:

Имом Термизий: “Муҳаммад ибн Исмоил менга: “Сен мендан фойда олганингдан кўра кўпроқ мен сендан фойда олдим”, деган”, деди.

Миззий шундай деган: “(Имом Термизий) Атоқли ҳофиз имомлардан ва Аллоҳ у сабабли мусулмонларга манфаат еткарган шахслардан биридир”[3].

Имом Заҳабий: “(Имом Термизий) Ҳофиз, даҳо, моҳир имомдир”,[4] дейди.

Яна: “Унинг “Ал-жомеъ”си унинг имомлиги, ҳофизлиги ва фақиҳлигига етарли далилдир”, [5] деган.

Ибн Касир: “У (Имом Термизий) ўз даврида ушбу иш (ҳадис илми)нинг имомларидан биридир ва унинг машҳур асарлари бор”, деган.

Имом Термизийни номаълум шахс дея сифатлагани учун кўплаб ҳадис имомлари Ибн Ҳазмни қаттиқ танқид қилганлар ва унинг бу гапини хатога чиқарганлар. Имом Заҳабий ўзининг “Мезону-л-эътидол” номли асарида Имом Термизий ҳақида гапира туриб: “(Имом Термизий) билиттифоқ, ўта ишончли шахсдир. Ибн Ҳазмнинг у ҳақида гапларига илтифот қилинмайди. Чунки, у Имом Термизийни танимаган, унинг “Ал-жомеъ”сини ҳам, “Ал-илал”ининг борлигини ҳам билмаган”,[6] дейди.

Имом Заҳабий ўзининг “Сияру аъломи-н-нубало” асарида Ибн Ҳазмнинг таржимаи ҳолини ёза туриб, Жомеъу-т-Термизий ва Сунани Ибн Можа Андалусияга Ибн Ҳазм вафот этганидан кейингина кириб келган,[7] дейди.

Ибн Касир “Ал бидоя ван ниҳоя”да, шунингдек Ибн Ҳажар ҳам Ибн Ҳазмга ана шундай раддиялар беришган.

Имом Термизийнинг сифатлари:

У ўз илмига амал қилгувчи олим, художўй ва зоҳид инсон бўлган. Ҳофиз Умар ибн Аҳмад ибн Аллак Марвазий шундай деган: “Бухорий вафот этар экан Хуросонда ўзидан сўнг илм ва зоҳидлик борасида Абу Исога ўхшаган одамни қолдирган эмас. У кўзлари кўр бўлиб қолгунига қадар йиғлаган”.

Имом Термизийни машҳур қилган сифатларидан энг кўзга кўрингани бу унинг кучли хотира эгаси бўлганидир. Зеро у иқтидорли ҳофиз бўлган.

Имом Термизий туғилганида кўзлари ожиз бўлиб туғилган, деган гаплар ҳам учрайди. Ҳақиқатда эса у, Заҳабий ва Ибн Касирлар айтганларидек,  ўз ҳаётининг сўнги йилларида кўр бўлиб қолган.

Имом Термизийнинг асарлари:

1. Ал Жомеъ ва бу унинг энг машҳур асаридир.

2. Ал илал ас сағир. Бу асарнинг “Ал жомеъ”нинг таркибидаги китобми ёки унинг ўзи мустақил бир асар эканлиги борасида ихтилофлар бор. Энг машҳур гап шуки, у “Ал жомеъ”нинг бир қисмидир ва Имом Термизий уни ўзининг “ал жомеъ”сига хотима сифатида ёзган.

3. Китабул илал ал кабир.

4. Аш шамоилул Муҳаммадия.

5. Тасмияту асҳоби Расулиллааҳ (с.а.в.).

6. Китаабуз зуҳд.

7. Китаабул асмои вал кунаа.

8. Китаабут тафсир.

9. Китаабут таърих.

Имом Термизийнинг вафоти:

Имом Термизий 892 йил (ҳижрий 279 йилнинг 13 ражаб ойида) Термиз шаҳрида вафот этган.

Имом Термизийнинг таржимаи ҳоли ёзилган асарлар:

Ибн Ҳиббоннинг “Ас-сиқот” асари.

Самъонийнинг “Ал-ансоб” асари.

Ибн Халликоннинг “Ал-аъйон” асари.

Заҳабийнинг “Сияру аъломи-н-нубалои” ва “Тазкирату-л-ҳуффоз” асари.

Миззийнинг “Таҳзийбу-л-камол” асари.

Ибн Ҳажарнинг “Таҳзийбу-т-таҳзиб” асари.

Ибн Касирнинг “Ал-бидоя ва-н-ниҳоя” асари ва бошқалар.

 

Имом Бухорий халқаро маркази
Манбашунослик бўлими мутахассиси Алоуддин Ҳофий


[1] Имом Заҳабий. Сияру аъломи-н-нубалои. Ж.25. – Б. 271.

[2] Доктор Акрам Зиё Умарий. Туросу-л-имами-т-Термизий-ал-илмий. –  Мадинаи мунаввара. Мактабату-д- дор, 1991. – Б. 10.

[3] Юсуф ибн Закий Абдураҳмон Абул Ҳажжож Миззий. Таҳзийбу-л-камол. Ж. 6. – Б. 250.

[4] Имом Заҳабий. Сияру аъломи-н-нубало. Ж. 25. – Б. 271.

[5] Ўша манба.

[6] Имом Заҳабий. Мезону-л-эътидол. Ж. 3. – Б. 678.

[7] Имом Заҳабий. Сияру аъломин нубалои, 35-жилд, 183-бет.

Отделы
популярные материалы
журнал Имам Бухарий сабоклари
Новости
  • 1
  • 2
  • 3
ИБХИТМ ВА АҚШ ТИНЧЛИК ИНСТИТУТИ ҲАМКОРЛИГИДА СЕМИНАР-ТРЕНИНГ ЎТКАЗИЛДИ

ИБХИТМ ВА АҚШ ТИНЧЛИК ИНСТИТУТИ ҲАМКОРЛИ…

26-07-2018 Hits:6493

26 июль куни АҚШ Тинчлик институтининг Марказий Осиё ва Афғонистон дастурлари бўйича директори Скот Ворден, АҚШ тинчлик институтининг катта илмий... Batafsil...

Самарқанд гавҳари

Самарқанд гавҳари

26-07-2018 Hits:6438

Давлатимиз раҳбари 2016 йил 18 октябрда Ислом ҳамкорлик ташкилоти Ташқи ишлар вазирлари кенгаши 43-сессиясининг очилиш маросимида Самарқанддаги Имом Бухорий ёдгорлик... Batafsil...

ИБХИТМ ва СамДУ ҳамкорлигида халқаро семинар‑тренинг бўлиб ўтди

ИБХИТМ ва СамДУ ҳамкорлигида халқаро сем…

25-07-2018 Hits:6447

2018 йил 24 июль куни Самарқанд давлат университетида ИБХИТМ ҳамкорлигида АҚШ Глобал илмий нашрлар директори Парвиз Моривидж ва Нью‑Йорк Бингемтон... Batafsil...

Имом Бухорийга муносиб авлод бўлайлик

Имом Бухорийга муносиб авлод бўлайлик

23-07-2018 Hits:6685

20 июль куни Ўзбекистон Республикаси Вазирлар маҳкамаси ҳузуридаги Имом Бухорий халқаро илмий-тадқиқот марказининг мажлислар залида “Имом Бухорийга муносиб авлод бўлайлик”... Batafsil...

Ҳиндистон Ислом Маданияти маркази раҳбари Имом Бухорий халқаро илмий тадқиқот марказига ташриф буюрди.

Ҳиндистон Ислом Маданияти маркази раҳбар…

16-07-2018 Hits:6237

15 июлъ куни Ҳиндистон Ислом Маданияти маркази раҳбари Cиражуддин Қуреший Имом Бухорий мажмуасига ташриф буюрди. Меҳмонни Имом Бухорий халқаро илмий‑тадқиқот... Batafsil...

Илмий ишланмаларни қўллаб-қувватлаш учун 100 миллион доллар грант ажратилади

Илмий ишланмаларни қўллаб-қувватлаш учун…

20-07-2018 Hits:6627

Президент Шавкат Мирзиёев Ядро физикаси институтида   Фанлар академияси ва илмий-тадқиқот институтлари вакиллари, академиклар, олимлар, ёш тадқиқотчилар билан мулоқот қилди.  Мамлакатимизда... Batafsil...

Имом Бухорий халқаро илмий-тадқиқот маркази билан Саудиядаги “Сунна ва турос ан-набавий маркази” ўртасида илмий-тадқиқот ва қўлёзмаларни ўрганиш бўйича ҳамкорлик ишлари йўлга қўйилди

Имом Бухорий халқаро илмий-тадқиқот марк…

06-07-2018 Hits:5361

Жорий йилнинг 1–5 июлъ кунларида Малайзия Республикасида бўлиб ўтган “Қўлёзмалар ва тарихий ҳужжатларга бағишланган иккинчи халқаро конференция” ва “Қўлёзмаларни ўрганиш усуллари”... Batafsil...

МАЛАЙЗИЯ ИСЛОМ ИЛМЛАРИ УНИВЕРСИТЕТИ (USIM) ВА ИБХИТМ ЎРТАСИДА ХАЛҚАРО АЛОҚАЛАРНИ ЎРНАТИШ БЎЙИЧА КЕЛИШУВ БИТИМИ ИМЗОЛАНДИ

МАЛАЙЗИЯ ИСЛОМ ИЛМЛАРИ УНИВЕРСИТЕТИ (USI…

04-07-2018 Hits:5406

2018 йил 3-июль куни Имом Бухорий халқаро илмий-тадқиқот маркази вакиллари ва Малайзия ислом илмлари университети ректори профессор, Датоъ Муса Аҳмад... Batafsil...

МАРКАЗ ИЛМИЙ ХОДИМЛАРИ ХАЛҚАРО ҚЎЛЁЗМАЛАРНИ ЎРГАНИШ ЎҚУВЛАРИДА

МАРКАЗ ИЛМИЙ ХОДИМЛАРИ ХАЛҚАРО ҚЎЛЁЗМАЛА…

27-06-2018 Hits:4311

  Олдин хабар берганимиздек, Марказ илмий ходимларидан 3 нафари – О.Муҳаммадиев (Илмий котиб), Т.Эвадуллаев (Диний-маърифий тадбирлар бўлими бошлиғи) ва Й.Исаев. (Қўлёзмалар... Batafsil...

Ҳиндистон ислом маркази директори: ҳамкорлик алоқалари юксак натижа беражак

Ҳиндистон ислом маркази директори: ҳамко…

17-07-2018 Hits:5637

Жорий йилнинг 16 июль куни Ўзбекистон мусулмонлари идорасида Ҳиндистон ислом маданияти маркази директори Сиражуддин Қурайши билан учрашув бўлиб ўтди. Мартабали... Batafsil...

Делегация Центра Имама Бухари нанесла визит в Малайзию

Делегация Центра Имама Бухари нанесла ви…

17-07-2018 Hits:1683

Посольством Узбекистана в Малайзии ведется активная работа по продвижению инициатив и предложений президента республики, озвученных на Первом саммите ОИС по... Batafsil...

ОЛИМ ВА ПРОФЕССОРЛАРНИНГ УЧРАШУВ ЖОЙИ САМАРҚАНД БЎЛДИ

ОЛИМ ВА ПРОФЕССОРЛАРНИНГ УЧРАШУВ ЖОЙИ СА…

04-06-2018 Hits:3195

Туркиянинг Dirilispostasi.com номли интернет нашрида жорий йилнинг 4 июн куни бир гуруҳ туркиялик профессор ва докторлардан иборат делегациянинг Самарқандга, хусусан,... Batafsil...