Одоблар дурдонаси-18

21-боб

(باب من عال ثلاث أخوات)

Учта синглисини тарбиялаган киши ҳақида

79 - عن أبى سعيد الخدري أن رسول الله صلى الله عليه و سلم قال: لا يكون لأحد ثلاث بنات أو ثلاث أخوات فيحسن إليهن إلا دخل الجنة.

79. Абу Саид Худрий (р.а.)дан ривоят қилинади:

«Расулуллоҳ (с.а.в.) «Уч қизини ёки уч синглисини тарбия қилган киши, албатта, жаннатга киради», дедилар».

 Шарҳ:

Мазкур ҳадисдан қизлар тарбиясига нафақат ота-оналар, балки уларнинг ака-укалари ҳам масъул эканлигини биламиз. Агар оилада фарзанд тарбияси ота ёки она зиммасида қолган бўлса, уларга акалари ёки укалари мададкор бўлиш лозимлиги ҳадисда айтиб ўтилмоқда.

Ҳадисдан олинадиган фойдалар:

1. Қизлар тарбиясига оиладаги бошқа эркакларнинг ҳам масъул экани;
2. Ака-укалар опа-сингилларининг келажаги учун ўзларини масъул деб билишлари лозимлиги.

 22-боб

(باب فضل من عال ابنته المردودة)

Қайтиб келган қизни тарбия қилган киши ҳақида

80 -أن النبي صلى الله عليه و سلم قال لسراقة بن جعشم: ألا أدلك على أعظم الصدقة أو من أعظم الصدقة قال بلى يا رسول الله قال ابنتك مردودة إليك ليس لها كاسب غيرك.

80. Набий (с.а.в.) Суроқа ибн Жаъшамга:

«Сени энг улуғ садақага ёки садақаларнинг энг улуғидан бирига далолат қилайинми?» дедилар. У «Ҳа, далолат қилинг, эй, Аллоҳнинг расули!» деди. «Сенга қайтиб келган ва сендан бошқа қаровчиси бўлмаган қизинг», дедилар».

Шарҳ:

Албатта, ҳар бир ота-онанинг орзуси, фарзандларининг камоли ва бахтини кўришдир. Чунки дунёда ота-онадан бошқа барча инсонлар яхшиликлар аввало ўзимга бўлсин дейдилар. Аммо ота-она барча яхшиликларни аввало фарзандларига бўлишини исташади ва уларга келадиган ёмонликларга ўзларини қалқон қилишади. Ота-она фарзандини бир парча этлигидан авайлаб, парваришлаб, токи балоғатга етгунича қанча-қанча азиятларни бошидан кечириб вояга етказади. Ўғил бўлса, яхши оиладан уйлантириш ва қиз бўлса, тенгини топиб, узатишни истайди. Агар фарзандлари бахтли бўлса, буни кўрган ота-она ҳам ўзларини бахтиёр ҳисоблашади. Аммо дунёнинг ишлари банданинг истаги асосида бўлмайди. Баъзида оиладаги келишмовчиликлар, ўша оиланинг бузилиб кетишига сабаб бўлади. Турмушга чиққан қиз ота уйига қайтиб келади. Мана шундай ҳолатда динимиз кўрсатмаси қандай бўлади?!

Авваламбор икки қуда томондаги оила бошлиқлари уларни яраштириб, келиштириб қўйиш учун барча чораларни қўллайдилар. Бу чоралар самара бермаса ва оила ажрашадиган бўлса, ота ўз қизидан меҳрини ва ғамхўрлигини дариғ тутмаслиги динимиз кўрсатмасидир.

Айнан «чиққан қиз чиғириқдан нари» каби қайтиб келган қизларга нисбатан ака-укалар, янга-келинлар ёки баъзида ота-оналарнинг ҳам уларга нисбатан ёмон муносабатда бўлишлари жамиятнинг энг оғриқли нуқталаридан бўлгани боис, уларга қилинган яхшиликни Ислом энг катта садақа деб эълон қилди.

Чунки шундай ҳам қиз фарзандларнинг қалблари шиша каби нозик ва синса, ямаб бўлмайдиган бўлади. Ўзга хонадонга катта орзу-умидлар билан кетган қиз барча орзулари барбод бўлиб, турмуши бузилиб, ота уйига қайтса, унга энг катта тасаллий туғишган яқинлари томонидан бўлади. Шундай оғир ҳолатда унга ёрдам берилмаса, ғамхўрлик қилинмаса, ёмон оқибатлар келиб чиқиши мумкин. Шу ўринда уларга ғамхўрлик қилинса, энг катта яхшилик қилинган ва улар ҳаётда яна ўз ўринларини топиб кетишларига ёрдам берилган бўлади. Шунинг учун ҳам Расулуллоҳ (с.а.в.) оталар қайтиб келган қизларга оғринмасдан яхшилик қилишлари борасида «Сенга қайтиб келган ва сендан бошқа қаровчиси бўлмаган қизинг», деб марҳамат қилдилар.

Ҳадисдан олинадиган фойдалар:

1. Қайтиб келган қизларга яхши муомалада бўлиш лозимлиги;
2. Уларга оғир ботадиган гапларни айтмаслик;
3. Бундай ҳолга тушганларга ҳадисдаги маъноларни эслатиш лозимлиги.

82 - عن المقدام بن معدى كرب أنه سمع رسول الله صلى الله عليه و سلم يقول: ما أطعمت نفسك فهو لك صدقة وما أطعمت ولدك فهو لك صدقة وما أطعمت زوجك فهو لك صدقة وما أطعمت خادمك فهو لك صدقة.

82.  Миқдом ибн Маъдийкарибдан ривоят қилинади:

«У, Расулуллоҳ (с.а.в.)нинг «Ўзингга топган таоминг сен учун садақадир. Фарзандинг, хотининг ва хизматчиларингга едирган таоминг ҳам сен учун садақадир», деган сўзларини эшитган экан».

 Шарҳ:

Аксар кишилар онгида «ўзга бева-бечора ва ёрдамга муҳтож кишиларга ёрдам кўрсатиш садақадир», деган тасаввур шаклланган. Аммо кўпчилигимиз ўз ризқ-рўзимизни ҳалолдан топиб емоғимиз ёки ўз оила аҳлимизга қилган нафақамизга ҳам ажр-савоб олишимизни билавермаймиз. Чунки Аллоҳ таоло ҳар бир мўъмин-мусулмон кишига оиласи нафақасини ҳалолдан топиб беришини вожиб қилган. Бунинг баробарида ажр савобларни ҳам ваъда қилган.

Оила бошлиғи зиммасидаги мазкур масъулиятни динимиз кўрсатмаларига мувофиқ адо этар экан, ўзи еган ва оиласига едирган, ҳаттоки қўл остидаги хизматчиларига едирган таоми учун ҳам садақа қилганнинг савобини олаверади. Бу эса кишининг оиласига олиб келаётган нафақасига эътиборини кучайтиради. Унинг ҳалол ёки ҳаром, шубҳали ёки мубоҳ эканига эътибор беришга чорлайди.

Ўтган солиҳ кишиларимиз айнан нафақанинг ҳалоллигига эътиборли бўлганликлари боис уларнинг фарзандлари дунё осмонида порлаган юлдуз бўлишган. Жумладан Имом Бухорийнинг оталари Исмоил ибн Иброҳим ҳам жуда парҳезгор уламолардан бўлганлар. У киши оиласи нафақасига жиддий эътибор берганлар. Исмоилнинг шогирди Аҳмад ибн Ҳафс у киши ҳақида: «Ўлими олдидан ҳузурига кирсам, ҳамма молимнинг ичида бирор дирҳам шубҳалиси борлигини билмайман, деди. Ўша пайт ўзимга ўзим арзимас бўлиб кўриндим», дейди. Чунки банда яхши амалларини «бу ишни Аллоҳ буюрган», деган ниятда амалга оширса ёки ёмон ишдан «бундан Аллоҳ қайтарган», дея қайтса, унга ажр-савоб олади. Кишилар ҳаётда ҳар бир ишларини шу мезонга кўра амалга ошириб борсалар, шубҳасиз, улар бундан ҳисобсиз яхшиликларга эга бўлган бўлардилар.

Ҳадисдан олинадиган фойдалар:

1. Оила эҳтиёжларини ҳалолдан қондиришга ҳаракат қилиш лозимлиги;
2. Қўл остимиздаги кишиларга қилган нафақамиз, шариатга мувофиқ бўлса, унга ажр-савоб олишимиз;
3. Ҳаромдан ҳазар қилиб, ҳалолга интилиш дунё ва охират саодати экани.

84 - عن عائشة رضي الله عنها قالت قال أبو بكر رضي الله عنه يوما : والله ما على وجه الأرض رجل أحب إلى من عمر فلما خرج رجع فقال كيف حلفت أي بنية فقلت له فقال  أعز على والولد ألوط.

84. Оиша (р.а.)дан ривоят қилинади:

«Абу Бакр (р.а.) бир куни «Аллоҳга қасамки, ер юзида менга Умардан кўра суюмлироқ киши йўқ», дедилар. Кейин эшикка чиқиб келдилар-да, менга қараб «Мен қандай қасам ичдим, ҳой қизим?» дедилар. Мен (қасам ибораларининг айнан ўзини қайтариб) айтганимда, у киши «Мен учун сен азизроқ! Бола қалбга яқинроқ бўлади», деди».

Шарҳ.

Кунлардан бир куни Абу Бакр (р.а.) энг яқин дўстлари Умар (р.а.)га бўлган муҳаббатларини изҳор қилиб, «Аллоҳга қасамки, ер юзида менга Умардан кўра суюмлироқ киши йўқ», дейдилар. Сўнг бир муддат ўтгач, қизлари Оиша (р.а.)га қараб, «Мен қандай қасам ичдим, ҳой қизим?» деб сўрайдилар. Оиша (р.а.)дан қасам ибораларининг айнан ўзини эшитгач, хатоларини тўғрилаб, «Бола қалбга яқинроқ ва азизроқ бўлади», дейдилар.

Албатта, дунёда киши учун фарзандидан азизроқ ва қалбига яқин инсон бўлмайди. Аммо бундан Расулуллоҳ (с.а.в.) истиснодирлар. Чунки кишининг имони комил бўлишининг шарти Расулуллоҳ (с.а.в.) дунёдаги барча нарсалардан севимли бўлмоқликларидир.

Имони комил мўъмин-мусулмонлар учун Расулуллоҳ (с.а.в.) уларнинг ота-оналари ва фарзандларидан ҳам севикли бўлганлар. Бу рўйхатнинг бошида эса шубҳасиз Абу Бакр (р.а.) турганлар. Мазкур ривоятда эса айнан мана шу жиҳат истисно қилиб айтилганини тушунмоғимиз лозим.

Ҳадисдан олинадиган фойдалар:

1. Дўстига бўлган муҳаббатини ўзгалар олдида ҳам ошкор қилиши жоизлиги;
2. Сўзидаги ноаниқликни қайтадан сўраб, аниқлаштириб олиш жоизлиги;
3. Расулуллоҳ(с.а.в.)ни барчадан кўра кўпроқ яхши кўриш, имоннинг комил бўлиш шартларидан экани;
4. Фарзанд кишининг қалбига энг яқин инсон экани;
5. Фарзандлар кўнглини кўтарадиган сўзларни гапиришни унутмаслик лозимлиги.