Дунё охират экинзоридир

Ўлим, фоний дунё ва абадий охират орасидаги кўприк бўлиб, дунё, охират экинзоримиздир. Кимда ким имтиҳон майдони бўлмиш дунёда яхши амалларни қилган бўлса, охиратдаги азобдан нажот топиб, Аллоҳ таоло солиҳ бандалари учун тайёрлаб қўйган жаннатига эришади.

Кимда ким бу ҳаёти дунёни яхши ишлар ўрнига ёмонлик ва Аллоҳ таолога итоатсизлик билан ўтказган бўлса, улкан азобга рўбарў келади. Агар Аллоҳ таоло уни афв этишни истаса кечиради, акс ҳолда жаҳаннамда азобланади.

Шунинг учун ҳам, дунё ҳаётини тўсатдан кесиб қўядиган, бу борада ҳеч бир жонга бир лаҳза ҳам вақт ва имкон қолдирмайдиган ўлимни доимо ёдимиздан фаромуш қилмай юришимиз ва унга тайёргарлик кўришимиз мақсадга мувофиқ бўлади.

عن أبي هريرة أنّ النبيّ صلّى اللّه عليه و سلّم قال: أكثروا ذكر هاذم اللّذّات

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Лаззатларни кесувчи (яъни, ўлимни) кўп эсланглар”, дедилар.[1]

Ториқ ибн Абдуллоҳ ал Маҳарибий розияллоҳу анҳудан қилинган саҳиҳ ривоятда шундай дейилган:

قال رسول الله صلى الله عليه وسلم يا طارق استعد للموت قبل الموت.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам, Ториқ розияллоҳу анҳуга: “Эй, Ториқ! Ўлимга, ўлим келишидан олдин тайёрлангин!”, дедилар.[2]

Мўмин банда ҳаёти давомида бир куни келиб бошига тушадиган ҳодиса, яъни ўлим билан юзма юз келишини билади ва унга тайёргарлик кўриб яшайди. Бунинг учун эса у ҳаёти дунёда Аллоҳ таоло буюрганидек эзгу амалларни қилишда рағбат кўрсатиб, У қайтарган нарсалардан қайтишликка ҳаракат қилади. Ўлими (масалан беморлиги оғирлашиб) яқинлигини сезган киши, зиммасидаги бандаларнинг ҳақларни адо қилиш пайида бўлиши лозим. Қарзлари бўлса адо қилади, кечирим сўраши лозим бўлганлардан кечирим сўрайди.

Аллоҳ таоло, Ўзига иймон келтирган бандалари ҳаётларини қандай ўтказишликлари лозимлиги ҳақида шундай кўрсатма берган:

فَمَن كَانَ يَرْجُو لِقَاءَ رَبِّهِ فَلْيَعْمَلْ عَمَلًا صَالِحًا وَلَا يُشْرِكْ بِعِبَادَةِ رَبِّهِ أَحَدًا

“...Бас, ким Роббига рўбарў келишни умид қилса, яхши амал қилсин ва Робби ибодатига биронтани шерик қилмасин”, дегин”.[3]

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳам охират учун тайёргарлик кўриш борасида бир қанча тавсиялар берганлар. Барро ибн Озиб розияллоҳу анҳудан қилинган ривоятда шундай дейилади:

أن النبي صلّى الله عليه وسلم أبصر جماعة يحفرون قبراً، فبكى حتى بلَّ الثرى بدموعه، وقال: «إخواني لمثل هذا فأعدوا».

“Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам қабр қазиятган кишиларни кўриб, йиғладилар. Ҳаттоки тупроқ ҳўл бўлди. Шунда у зот: “Биродарларим! Мана бу учун тайёргарлик кўринглар”, дедилар[4].   

Анас розияллоҳу анҳу қилган ривоятда, ўзини доимо назорат қилиб, охиратни эсидан чиқармайдиган ва унга тайёргарлик кўриб борувчи киши қандай бўлиши ҳақида шундай дейилади:

عن أنس رضي الله عنه قال : بينما رسول الله صلى الله عليه وسلم يمشي في طريق إذ لقيه حارثة فقال رسول الله صلى الله عليه وسلم : " كيف أصبحت يا حارثة؟ قال : أصبحت والله مؤمناً حقاً ، فقال عليه الصلاة والسلام : أنظر ما تقول ، فإن لكل حق حقيقة ، فما حقيقة إيمانك؟ فقال عزفت نفسي عن الدنيا ، وأسهرت ليلي ، وأظمأت نهاري وكأني أنظر إلى عرش ربي بارزاً ، وكأني أنظر إلى أهل الجنة يتزاورون فيها ، وإلى أهل النار يتعاوون فيها ، فقال عليه الصلاة والسلام : عرفت فالزم ، ثم قال رسول الله صلى الله عليه وسلم : «من سره أن ينظر إلى رجل نور الله الإيمان في قلبه فلينظر إلى هذا "

“Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам йўлда кетаётганларида, Ҳориса розияллоҳу анҳу у кишига рўбарў келиб қолди. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам унга: “Эй, Ҳориса! Қандай тонг оттирдинг?”, деб сўрадилар. У: “Аллоҳга қасамки, ҳақиқий мўмин ҳолда тонг оттирдим”, деди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Нима деяётганингга қара! Чунки ҳар бир ҳақнинг ҳақиқати бор. Сени иймонинг ҳақиқати нима?”, деб сўрадилар.

У: “Дунёдан юз ўгирдим. Кечаларимни бедор ва кундузларимни чанқоқ ҳолда ўтказдим. Гўёки мен Роббимнинг аршини, жаннат аҳлларини бир бирларини зиёрат қилаётганларини ва дўзах аҳлларини ёрдам сўрашаётганларини кўргандек бўламан”, деди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Сен билибсан. Ўшани лозим тут!”, дедилар сўнг: “Кимда ким, “Аллоҳ, қалбида иймонини нурлантирган кишини” кўришни яхши кўрса, бас, бунга қарасин!”, дедилар.[5]

Юқоридагилардан хулоса қилиб айтадиган бўлсак, мўмин банда, келишида ҳеч бир шак шубҳа бўлмаган ўлимни ўзига хос ва мос тарзда қарши олади. Борадиган абадий манзили обод бўлиши учун ҳаёти дунёда мўминга муносиб равишда ҳаёт кечиришга ҳаракат қилади ва пировардида Аллоҳ таолонинг марҳаматига лойиқ бўлади.

Аллоҳ таоло барчаларимизга, охират экинзори бўлган бу дунёда яшашдан мақсад нима эканини англаб етадиган фаҳму фаросат, қиладиган амалларимиз тўғри бўлиши учун илму маърифат ва ибодатларимиз ёлғиз Ўзининг ризолиги учун бўлишига сидқу ихлосни насиб айласин!

Олимхон Исахон ўғли Юсупов

Ҳадис мактаби раҳбари