Видеолавҳалар
Харита
Марказимиз китоблари
Фотогаллерия
Меҳмонлар

Mehmonlar

Яндекс.Метрика

ХОЖА АҲРОР ВАЛИЙ (2-қисм)

Created on 17 July 2018 Hits: 4533

Хожа Аҳрор Валий 895/1490 йилда Салхнинг Кошон қишлоғида вафот этган ва Самарқандда дафн этилган[1].

Йирик шарқшунос, тарих фанлари доктори А. Ўринбоевнинг ёзишича, бизгача унинг учта рисоласи етиб келган. Улардан бири “Фақароту-л-орифийн” (“Орифлар сўзларидан парчалар”) номи билан машҳур бўлиб, унда Хожа Аҳрор Валий ва бошқа баъзи мутасаввифларнинг тариқатга оид фикрларидан намуналар келтирилган.

Ўз отаси Хoжа Маҳмуд илтимосига биноан ёзган бошқа бир рисоласини олим “Волидия” (“Отага бағишлов”) деб атаган. Унда тариқат йўлига кирган кишининг ахлоқ-одоби, фахр ва фано истилоҳлари ҳақида тушунчалар берилади. Бу рисола ўз даврида кенг шуҳрат қозониб, Абдурраҳмон Жомий ва Алишер Навоийдек буюк мутафаккирлар ҳам унга муносиб баҳо берганлар. Заҳириддин Муҳаммад Бобур эса бу рисолани форсийдан ўзбек тилига назмий услубда таржима қилган. Бу таржима 1991 йили Тошкентда “Ёзувчи” нашриётида чоп этилган.

Учинчи рисола “Ҳавроия” деб номланган бўлиб, ХI асрнинг машҳур мутасаввиф шоири Абу Саъид Абулхайрнинг “Ҳавро” (“Ҳур парилар” ёки “Фаришталар”) сўзи билан бошланувчи бир рубоийсини шарҳлашга бағишланган. Бу рисолалардан ташқари нуфузли замондошларига йўллаган анчагина руқъа-мактублари ҳам бизгача етиб келганки, улар ҳам ҳазратнинг ўз даври ижтимоий, сиёсий ва маънавий ҳаётида тутган ўрнини белгилашда муҳим аҳамиятга эга[2].

Мактублар турли тўплам ва маноқиблар саҳифалари орқали бизгача етиб келган. Улардан энг муҳими Мажмуайи муросалот(“Рисолалар мажмуаси”) деб номланган XV аср дастхатлар тўплами таркибидаги руқъалардир. Тўплам Алишер Навоий буйруғи билан тузилган ва шунинг учун “Навоий альбоми” деб ҳам аталади (ЎзР ФА ШИ, инв. № 2178). Унда Хожа Аҳрорнинг 128 дона руқъалари мавжуд. Мавриди келганда айтиш керакки, узоқ йиллар тинимсиз изланишлари натижасида тарих фанлари доктори А. Ўринбоев томонидан ушбу номаларнинг русча таржимаси тайёрланган эди. Америкалик олима, Нью-Жерси университетининг профессори Жо Энн Гросс билан А. Ўринбоев ҳамкорлигида бу номалар инглиз тилига ўгирилиб, “Хожа Убайдуллоҳ Аҳрорнинг хатлари ва унинг муридлари” номи билан 2002 йилда Голландиянинг бутун дунёга машҳур “Брилл” нашриётида чоп этилди.

Умар Ризо Каҳҳола “Муъжаму-л-муалли-фийн” асарида келтиришича, Хожа Аҳрорнинг “Ал-урвату-л-вусқо ли арбоби-л-иртиқо” (“Тараққий этадиган арбоблар учун мустаҳкам қалъа”) ва “Анису-с-соликийн фи-т-тасаввуф” (“Тасаввуфда юрувчиларнинг меҳрибонлиги”) каби асарлари ҳам бўлган.

Ул зоти орифнинг ҳаёт йўллари, фаолияти, таълимоти ва ўгитлари ҳақида қимматли маълумотлар шогирдлари томонидан ёзилган асарларда ҳам ўз аксини топган. Улардан бири яқин шогирди ва маслакдоши мавлоно Муҳаммад Қозининг “Силсилату-л-орифин ва тазкирату-с-сиддиқийн” (“Орифлар силсиласи ва сиддиқлар тазкираси”) асари, иккинчиси Мир Абдулаввал Нишопурий қаламига мансуб “Масмуъот” (“Эшитилганлар”)дир. Мир Абдулаввал садоқатли мурид сифатида унинг алоҳида меҳр-илтифотига сазовор бўлади ва қизларидан бирига уйланади. Номидан ҳам кўриниб турганидек, ҳажм жиҳатидан унча катта бўлмаган бу асарда Мир Абдулаввал ўз устозидан эшитган тасаввуф назарияси ва амалиётининг муҳим масалалари билан бир қаторда, ўз устозининг ҳаётига доир қизиқарли воқеалар ҳақида ҳам ҳикоя қилади. Манбалардан учинчиси Ҳусайн Али Воиз Кошифий Сафийнинг “Рашаҳоту айни-л-ҳаёт” (“Ҳаёт чашмасидан томчилар”) бўлиб, бу асар муҳим манба сифатида фақат мусулмон оламида эмас, балки Европа шарқшунослари орасида ҳам маълум ва машҳурдир. Бу қимматли асар 2003 йилда шарқшунос олимлар М. Ҳасаний ва Б. Умрзоқов томонидан Тошкентда Ибн Сино номли “Тиббиёт” нашриётида чоп этилган.

Марказий Осиёнинг ХV аср ижтимоий-иқтисодий, сиёсий ва маънавий ҳаётида катта роль ўйнаган буюк сиймолардан бири Хожа Аҳрор Валий ҳазратларининг 600 йиллик юбилейи ўтказилиши мустақиллигимиз берган буюк неъматнинг амалий ифодаси бўлиб, элу юртнинг маънавий пири комили бўлган буюк зотга кўрсатилган юксак эҳтиромдир[3].

САМАРҚАНД АЛЛОМАЛАРИ. Шовосил ЗИЁДОВ, Қодирхон МАҲМУДОВ.
“Имом Бухорий халқаро маркази”, 2017 йил.
ИБХИТМ Матбуот хизмати

[1] Умар Ризо Каҳҳола. Муъжаму-л-муаллифийн. Ж. 6. – Байрут: Дор иҳёи-т-туроси-л-арабий,  2009. – Б. 246.

[2] Ўзбекистон – буюк алломалар юрти. Уватов У. Хожа Аҳрор Валий. – Т.:  Маънавият, 2010. – Б. 334.

[3] Ўзбекистон – буюк алломалар юрти. Уватов У. Хожа Аҳрор Валий. – Т.:  Маънавият, 2010. – Б. 334-335.

Add comment


Security code
Refresh

ХАЛҚАРО АЛОҚАЛАР
Кўп ўқилган
Имом Бухорий сабоқлари журнали
Янгиликлар
  • 1
  • 2
  • 3
ИБХИТМ ВА АҚШ ТИНЧЛИК ИНСТИТУТИ ҲАМКОРЛИГИДА СЕМИНАР-ТРЕНИНГ ЎТКАЗИЛДИ

ИБХИТМ ВА АҚШ ТИНЧЛИК ИНСТИТУТИ ҲАМКОРЛИ…

26-07-2018 Hits:6620

26 июль куни АҚШ Тинчлик институтининг Марказий Осиё ва Афғонистон дастурлари бўйича директори Скот Ворден, АҚШ тинчлик институтининг катта илмий... Batafsil...

Самарқанд гавҳари

Самарқанд гавҳари

26-07-2018 Hits:6574

Давлатимиз раҳбари 2016 йил 18 октябрда Ислом ҳамкорлик ташкилоти Ташқи ишлар вазирлари кенгаши 43-сессиясининг очилиш маросимида Самарқанддаги Имом Бухорий ёдгорлик... Batafsil...

ИБХИТМ ва СамДУ ҳамкорлигида халқаро семинар‑тренинг бўлиб ўтди

ИБХИТМ ва СамДУ ҳамкорлигида халқаро сем…

25-07-2018 Hits:6588

2018 йил 24 июль куни Самарқанд давлат университетида ИБХИТМ ҳамкорлигида АҚШ Глобал илмий нашрлар директори Парвиз Моривидж ва Нью‑Йорк Бингемтон... Batafsil...

Имом Бухорийга муносиб авлод бўлайлик

Имом Бухорийга муносиб авлод бўлайлик

23-07-2018 Hits:6814

20 июль куни Ўзбекистон Республикаси Вазирлар маҳкамаси ҳузуридаги Имом Бухорий халқаро илмий-тадқиқот марказининг мажлислар залида “Имом Бухорийга муносиб авлод бўлайлик”... Batafsil...

Ҳиндистон Ислом Маданияти маркази раҳбари Имом Бухорий халқаро илмий тадқиқот марказига ташриф буюрди.

Ҳиндистон Ислом Маданияти маркази раҳбар…

16-07-2018 Hits:6373

15 июлъ куни Ҳиндистон Ислом Маданияти маркази раҳбари Cиражуддин Қуреший Имом Бухорий мажмуасига ташриф буюрди. Меҳмонни Имом Бухорий халқаро илмий‑тадқиқот... Batafsil...

Илмий ишланмаларни қўллаб-қувватлаш учун 100 миллион доллар грант ажратилади

Илмий ишланмаларни қўллаб-қувватлаш учун…

20-07-2018 Hits:6774

Президент Шавкат Мирзиёев Ядро физикаси институтида   Фанлар академияси ва илмий-тадқиқот институтлари вакиллари, академиклар, олимлар, ёш тадқиқотчилар билан мулоқот қилди.  Мамлакатимизда... Batafsil...

Имом Бухорий халқаро илмий-тадқиқот маркази билан Саудиядаги “Сунна ва турос ан-набавий маркази” ўртасида илмий-тадқиқот ва қўлёзмаларни ўрганиш бўйича ҳамкорлик ишлари йўлга қўйилди

Имом Бухорий халқаро илмий-тадқиқот марк…

06-07-2018 Hits:5451

Жорий йилнинг 1–5 июлъ кунларида Малайзия Республикасида бўлиб ўтган “Қўлёзмалар ва тарихий ҳужжатларга бағишланган иккинчи халқаро конференция” ва “Қўлёзмаларни ўрганиш усуллари”... Batafsil...

МАЛАЙЗИЯ ИСЛОМ ИЛМЛАРИ УНИВЕРСИТЕТИ (USIM) ВА ИБХИТМ ЎРТАСИДА ХАЛҚАРО АЛОҚАЛАРНИ ЎРНАТИШ БЎЙИЧА КЕЛИШУВ БИТИМИ ИМЗОЛАНДИ

МАЛАЙЗИЯ ИСЛОМ ИЛМЛАРИ УНИВЕРСИТЕТИ (USI…

04-07-2018 Hits:5505

2018 йил 3-июль куни Имом Бухорий халқаро илмий-тадқиқот маркази вакиллари ва Малайзия ислом илмлари университети ректори профессор, Датоъ Муса Аҳмад... Batafsil...

МАРКАЗ ИЛМИЙ ХОДИМЛАРИ ХАЛҚАРО ҚЎЛЁЗМАЛАРНИ ЎРГАНИШ ЎҚУВЛАРИДА

МАРКАЗ ИЛМИЙ ХОДИМЛАРИ ХАЛҚАРО ҚЎЛЁЗМАЛА…

27-06-2018 Hits:4398

  Олдин хабар берганимиздек, Марказ илмий ходимларидан 3 нафари – О.Муҳаммадиев (Илмий котиб), Т.Эвадуллаев (Диний-маърифий тадбирлар бўлими бошлиғи) ва Й.Исаев. (Қўлёзмалар... Batafsil...