ҲАЖ КИТОБИ (5-қисм)

ҲАЖ АМАЛЛАРИ

Ҳожилар Маккада Тарвия куни бомдод намозини ўқиб, Минога чиқади. Арафа куни бомдод намози ўқигунча Минода туради. 

Арафотда икки намозни жам

қилиб ўқишнинг моҳияти

Минода фажр намозини ўқиб бўлгач, кейин, Арафотга қараб йўл олинади ва у ерда турилади. Қуёш заволдан ўтганда имом пешин ва асрни пешин вақтида бир азон ва икки иқомат билан жам қилиб, жамоат билан ўқиб беради. Ўзи танҳо намоз ўқувчи киши пешин билан асрнинг ўртасини жам қилмайди, балки пешинни ёлғиз ўқиган одам аср намозини ҳам ўз вақтида ўқийди. Демак, бир кишининг пешин ва аср намозларини жамлаб ўқиши мумкин эмас. Аммо пешин ва аср намозларини жамлаб ўқиш учун имомнинг бўлиши шарт.

Арафотда туриш

Намозни ўқиб бўлгандан кейин, имом қавм билан бирга тоғ яқинига жойлашган мавқиф деган жойга уловига минган ҳолда туради. Лекин оёғида турса ҳам жоиз. Аммо қиблага юзланиб туриш шарт. Арафотнинг “Батн Урна”дан бошқа барча жойи мавқиф. Яъни уларнинг барчаси бир хил мақомга эга.

Муздалифада туриш

Арафа куни қуёш ботгандан кейин имом одамлар билан бирга аста-секин келади. Муздалифага етиб келганда “Қузаҳ” деб номланган тоғнинг ёнида тўхташ – мустаҳаб.

Муздалифанинг барча жойи тўхташ жойидир. Аммо “Водий Муҳассар” деб номланган жой Муздалифага кирмайди.

Имом одамлар билан бирга шом ва хуфтон намозини хуфтон вақтида жам қилиб бир азон ва бир такбир билан ўқийди. Пайғамбаримиз (с.а.в.) шом билан хуфтонни жам қилиб, бир азон ва бир такбир билан ўқидилар. Чунки хуфтон ўз вақтида ўқиляпти. Хуфтон намозини билдириш учун, у такбир билан ажратилмайди. Арафотда ўқилган аср намози каби эмас. Чунки аср ўз вақтидан илгарига сурилган. Иккаласининг орасида нафл намози ҳам ўқилмайди.

Шунингдек, ўзи ёлғиз намоз ўқийдиган киши ҳам шом билан хуфтонни жам қилиб, бир азон ва бир такбир билан ўқийди. Кимки шомни йўлда ўқиса, Муздалифага етгандан кейин уни бошқатдан ўқийди. Ўша кеча Муздалифада туналади. Имом одамлар билан бирга бомдодни тонг отганда, қоронғи пайтда ўқийди. Арафотда аср намозини пешин билан қўшиб ўқиш мумкин бўлганидек, қоронғида бомдод намозини вақтли ўқиш инсонларга кўпроқ дуо қилиш учун вақт қолдиради.

Сўнг, “Машъару-л-ҳаром” деган жойда тўхталади. У ерда исталганча дуо қилинади. Одамлар қуёш чиқиши билан Муздалифадан тушиб, Минога келади.

Тош отиш

Тош отиш “Жамроту-л-ақаба” деган жойдан бошланади. Тош отадиган жойнинг ўртасига келганда етти дона майда тош отилади. Бу тошларнинг ҳажми хурмо данагидек майда бўлиши лозим. Ҳар бир тош “Аллоҳу Акбар” деб отилади. Ақаба олдида тўхтаб турилмайди.

Талбия айтиш биринчи тош отиш билан тўхтатилади.

Агар еттита тошнинг барчаси баравар отилса, битта тош ҳисобига ўтади.

Тошни ернинг қайси қисмидан олиб отса ҳам, жоиз. Чунки, мақсад уларни отишдир.

Тош ўрнига кесак ва шу кабиларни отса ҳам, бўлаверади. Аммо олтин ёки кумуш отиш мумкин эмас. Чунки унда отиш эмас, балки сочиш бўлади.

“Жамроту-л-ақаба”га етти дона тош отиб қайтгандан кейин, истаса, қурбонлик қилади ва шундай кейин, соч олдирилади ёки қисқартирилади. Бунда сочни тагидан олдириш афзал. Шу тариқа, юқоридаги амалларни бажарган ҳожи учун аёлидан бошқа барча нарса ҳалол бўлади.

Тавофи зиёрат ва унинг вақти

Шундан сўнг, ўша куни ёки эртаси ёки бўлмаса, индини куни Маккага қайтилади ҳамда Байтуллоҳ етти марта тавофи зиёрат қилиб айланилади. Аслида, тавофи зиёратнинг вақти қурбонлик кунларидадир, яъни “Зулҳижжа” ойининг ўн, ўн бир ва ўн иккинчи кунларидир. Аммо тавофи зиёратнинг энг афзали қурбонлик кунининг энг аввалги вақтидир. Ҳадисда ҳам: “Тавофнинг афзали аввалги вақтидир”, деб келган. Чунки, Аллоҳ таоло тавофни қурбонликка боғлаган: “Ундан енглар”, – деб, шундан сўнг: “Байтуллоҳни тавоф қилинглар”, – деган.

Тавофи зиёратнинг аввалги вақти қурбонлик кунининг тонг отгандан кейинги вақтидир.

Тавофи зиёратдан кейин икки ракаат намоз ўқилади. Бу ҳол барча тавофларга – у хоҳ фарз тавофи, хоҳ нафл тавофи бўлсин – тааллуқли бўлиб, улар амалга оширилгач, ҳар биридан кейин икки ракаат намоз ўқилади. Шундан кейингина ҳожилар учун аёлига яқинлашиш ҳам ҳалол бўлади. Қудурий ҳазратлари айтади: “Бу тавоф, яъни тавофи зиёрат ҳажда фарз”. Уни белгиланган кунлардан кечиктириш макруҳдир.

Тош отиш кунлари

Ҳожилар, шундан кейин, Минога қайтиб келиб, у ерда туриб, қурбонлик кунларининг иккинчи ва учинчи кунлари қуёш завол бўлганда уч марта тош отади. Имом Абу Ҳанифа наздида, қурбонликни, тош отишни заволдан олдин, тонг отгангандан кейин бажариш мумкин. Бундай қилиш яхши ҳисобланади. Имом Абу Юсуф ва Имом Муҳаммад бошқа кунларни назарга олинганда, мумкин эмас, дейишади.

Тавофи видо

Шундан сўнг, Маккага кирилади. Байтуллоҳ етти марта тавоф қилиниб, бу тавофда рамл ҳам, саъй ҳам қилинмайди. Бу тавоф “Садр” тавофидир. У “Тавофи видо”, яъни “Хайрлашув тавофи” деб ҳам аталади. Байтуллоҳда бўладиган охирги тавоф – шу. Чунки ҳожи шу орқали Байтуллоҳ билан хайрлашиб, ундан чиқиб кетади.

Тавофи видо четдан борган ҳожиларга вожиб. Макка аҳли тавофи видо қилмайди. Чунки улар Маккадан чиқмайдилар. Шунинг учун Байтуллоҳ билан хайрлашмайдилар. Тавофи видодан сўнг икки ракаат тавоф намози ўқилади. Кейин Замзам қудуғи олдига келиб, унинг сувидан ичади. Чунки Пайғамбаримиз (с.а.в.) ўзлари челакда сув тортиб олиб, ундан ичдилар, сўнг челакдаги қолган сувни қудуққа бўшатдилар.

 

Абу Бакр Розий. ТУҲФАТУ-Л-МУЛУК китобидан. -Б. 183

ИБХИТМ Матбуот хизмати