НАМОЗНИНГ АРКОНЛАРИ(8-қисм)

(7-қисм)МУСОФИРНИНГ НАМОЗИ

Ҳукмлар ўзгаришига сабаб бўладиган сафар кишининг уч кеча-кундузли масофага туяда ёки оёқда сайр этишини мақсад қилишидир. Бу ҳукм Пайғамбаримиз (с.а.в.)нинг “Муқим киши тўлиқ бир кеча-кундуз масҳ тортса, мусофир уч кеча-кундуз масҳ тортади” деган ҳадисларига мувофиқдир. Юқорида зикр этилган сайрдан мақсад ўртача юришдир.

 Сафарда рухсат берилган нарсалар

Осий ҳам, итоаткор банда ҳам сафарда намозни қаср ўқиш рухсатида баробардир. Чунки “ал-мусофир” лафзидаги “Алиф” ва “Лом” жинс учун келгани туфайли, заруратга кўра барча сафар туридагиларга ҳам уч кеча-кундуз масҳ тортишга рухсат берилди.

Намозни қаср ўқиш

Сафарда намоз қаср ўқилади.

Мусофирга тўрт ракаатли фарз намозни икки ракаатдан ортиқ ўқимаслик фарз.

Шунга қарамасдан, мусофир тўрт ракаат ўқиб, аввалги икки ракаатда қироат қилиб, кейинги икки ракаатда ташаҳҳуд миқдорича ўтирса, аввалги икки ракаати фарз ўрнига ҳамда қолган икки ракаат нафлга ўтади. Агар иккинчи ракаатда ташаҳҳуд миқдорича ўтирмаса, намози бузилади.

 

Мусофирга қачон рухсат берилади?

Мусофирга шаҳар уйлари кўздан йўқолиши билан намозни қаср ўқишга рухсат берилади. Бу унинг биринчи турар жойига қайтиб келгунига қадар ҳукмда бўлади. Чунки муқимлик шаҳарга кириш билан, мусофирлик эса шаҳардан чиқиш билан бошланади. Бу ҳақда Ҳазрат Али (к.в.): “Агар ушбу ёғоч ёки қамиш уйдан ўтсак, қаср ўқиган бўлардик”, деб айтган сўзлари мавдуд.

Мусофирнинг қаср ва тўлиқ ўқиши

Инсон шаҳар ёки қишлоқда ўн беш кун ёки ундан кўп муддат истиқомат қилишни ният қилса, сафар ҳукмида бўлмайди. Агар бундан кам муддатни ният қилса, қаср ўқийди. Чунки сафарда сафар муддати эътиборлидир.

Агар киши бир “шаҳарга эрта ёки индинга чиқиб кетаман”, деб кирса ва шу ерда туриш муддатини ният қилмаса, агарчи кейин бу ерда йиллар давомида қолиб кетса-да, қаср ўқийди. Агар аскарлар уруш бўлиб турган ерга кириб, шу ерда туришни ният қилсалар, икки ракаат қилиб ўқийдилар. Агар бирор шаҳарни ёки қўрғонни қамал қилсалар ҳам, ҳукм шундай бўлади.

Чорвадор халқ, чодирларда яшаса ҳам, муқимдир. Чунки иқомат асл бўлиб, бир ўтлоқдан иккинчи яйловга кўчиб ўтиш уни ботил қилмайди. Яъни улар ҳеч ҳам сафарни ният қилмайдилар.

Агар мусофир вақтида намозни муқим кишига иқтидо қилиб адо этса, тўлиқ ўқийди.

 

Мусофирнинг муқимларга имомлик қилиши

Агар мусофир муқимларга имом бўлиб қолса, икки ракаатдан сўнг салом беради, қолганлар намозларини қироатсиз охирига етказиб қўядилар. Имом салом бергач: “Намозни охирига етказинглар, биз сафар қавмларимиз”, – деб айтиб қўйиши мустаҳабдир.

 

Яшаш билан турар жойнинг ўзгариши

Агар бирор киши ватанидан кўчиб, бошқа ватанга бориб жойлашса-ю, сўнгра яна сафарга чиқиб, ўзининг аввалги ватанига кирса, намозни қаср ўқийди.

 

Муқимлик вақтида ўтиб кетган қазо намозларини сафарда ўқиш

Муқимликда ўтказиб юборилган намознинг қазоси сафарда ҳам тўлиқ ўқилади.

Сафарда ўқилмаган намознинг қазоси муқимликда ҳам қаср ўқилади. Чунки намознинг адоси қай шаклда бўлса, қазоси ҳам ўша шаклда ўқилади. Бунда вақтнинг охири эътиборга молик.

Осий ҳам, итоаткор банда ҳам сафарда намозни қаср ўқиш рухсатида баробардир.

 

Қачон мусофир муқимга, муқим эса мусофирга айланади?

Танҳо ният билан мусофир муқимга айланади. Аммо муқим сафарга чиқиш билан бирга ният қилиш орқалигина мусофирга айланади. Чунки иқомат тарк қилишдир, бас, унга танҳо ниятнинг ўзи кифоя қилади. Аммо сафар феъл бўлиб, унга ниятнинг ўзи етарли эмас.

 

Жума куни сафар қилиш

Жума куни заволдан аввал ҳам, заволдан кейин ҳам сафар қилиш мумкин.

 

Мусофирнинг ўзидан ўзи муқимга айланиши

Сафарга чиққан киши ният қилинган муддат ниҳоясига етмасдан асосий турар жойига қайтса, дарҳол муқимга айланади. Акс ҳолда, у ҳатто асосий турар жойида етгунича ҳам мусофирдир.

Ҳар бир эргашувчи  эргашилган кишининг нияти билан муқимга айланади. Бунда эргашилувчи – раҳбарнинг ниятидан эргашувчининг хабардорлиги эътиборга олинади.

 

Абу Бакр Розий. ТУҲФАТУ-Л-МУЛУК. А.Муҳиддинов таржимаси.

Имом Бухорий халқаро маркази, 2016 йил. -Б.102-106