ИШИДнинг “Жиҳодда қатнашмаётган кишилар жиҳодда юрганлар учун фатво бера олмайдилар!” деган даъволарига иккинчи раддия:
Исломда уламоларнинг бош-қаларга нисбатан шундай афзаллиги ва марта-баси борки, бунда ҳеч ким унга тенг кела олмайди.
Бу хусусда Қуръон ва Суннатда келган иборалар маълум ва машҳур, жумладан, Аллоҳ таолонинг ушбу ояти:
“Аллоҳ адолат ила туриб, албатта, Ундан ўзга илоҳ йўқлигига шоҳидлик бер-ди. Фаришталар ва илм эгалари ҳам. Ундан ўзга илоҳ йўқ. У азиз ва ҳаким зотдир”[1].
Бир шахснинг дин ва ибодатда афзал бў-лиши унинг фатво ишида мустақил бўлишини ва фатво беришга ҳақли эканини билдирмай-ди! Зотан, фатво иши афзалликка эмас, балки илмга боғлаб қўйилгандир.
Баъзи уламолар: “У Зоти пок гувоҳлик бе-риладиган энг улуғ иш – Ўзининг ягона эканли-гига илм эгаларини шоҳид қилиб келтирмоқда. Бу, илм ва илм аҳлининг афзаллигини кўрса-тади”, дейдилар.
Батаҳқиқ, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алай-ҳи васаллам уламолар пайғамбарларнинг илм-даги меросхўрлари эканликлари ҳақида шоҳид-лик бериб, шундай деганлар: “Албатта, олим-нинг обиддан афзаллиги ўн тўрт кечалик ой-нинг бошқа юлдузлардан афзаллигига ўхшай-ди. Албатта, уламолар – пайғамбарларнинг меросхўрларидирлар”[2].
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам-нинг ҳузурларида бири обид, иккинчиси олим бўлган икки киши ҳақида зикр қилинганида, у зот: “Олимнинг обиддан афзаллиги худди менинг энг қуйиларингизга нисбатан афзал-лигим кабидир”, – дедилар[3].
Аллоҳ таолонинг йўлидаги мужоҳид қанча-лик ажру савобга ва фазилатга эришмасин, ба-рибир, ўз илмига амал қиладиган олимнинг фа-зилати уникидан ўтиб тушади. Олимнинг обид устидаги ҳаққи ҳам жуда каттадир.
Энди амалларнинг энг афзали жиҳод экани ҳақида келган: “Эй, Аллоҳнинг Расули! Одам-ларнинг энг афзали кимлар?”, дейилди. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам:“Аллоҳнинг йўлида ўз жони ва моли билан жиҳод қиладиган мўминдир”, дедилар”[4] мазмунидагиҳадислар бутунлай афзалликни ифода қилмайди. Дарҳақиқат, илм аҳли бу гапдан кўзда тутилган маънони ҳам баён қилиб берганлар:
Айний раҳимаҳуллоҳ шундай деган:
“Бу хосланиши керак бўлган умумий маъно-даги бир сўз бўлиб, уни “Бундай одам одамлар-нинг энг афзалларидан биридир”, деб тушуни-лади, деганлар. Шундай қилинмаса бўлмайди ҳам. Чунки, ҳадисларда келганидек, уламолар, шунингдек, сиддиқлар ҳам энг афзал кишилар-дир”[5].
Демак, бир шахснинг дин ва ибодатда аф-зал бўлиши унинг фатво ишида мустақил бўли-шини ва фатво беришга ҳақли эканини билдир-майди. Чунки фатво иши афзалликка эмас, балки илмга боғлаб қўйилган масаладир.
Ҳатто олимлар тарафидан диний билим-ларнинг тушунтириб берилиши, шаръий ҳукм-ларнинг баён қилиниши ва шариатга хилоф бўладиган ишларга раддиялар берилиши Аллоҳ таолонинг йўлидаги энг буюк жиҳод ҳисобланади.
Ибн Қоййим шундай деган: “Албатта, илм талаб қилишлик ҳам Аллоҳнинг йўлидан ҳисоб қилинди. Чунки, Исломнинг мавжудлиги жиҳод билан боғлиқ бўлгани каби илмга ҳам боғлиқ-дир. Бинобарин, диннинг мавжудлиги илм ва жиҳод биландир. Шунинг учун ҳам жиҳод икки хил бўлди: қўл ва қурол билан бўладиган жиҳод. Бундай жиҳодда иштирок этадиганлар бисёрдир. Иккинчиси эса ҳужжат ва баёнот билан бўладиган жиҳод. Буниси энди пайғам-барларнинг издошлари бўлмиш муайян одам-ларнинг жиҳодидир. Бу имомларнинг жиҳоди-дир. Бу жиҳод манфаати улкан, машаққати о-ғир ва душманлари кўп бўлгани учун ҳам ҳар иккала жиҳоднинг энг афзалидир. Баъзи саҳо-балар розияллоҳу анҳумлардан нақл қилини-шича, толиби илмга илм талаб қилиб турган ҳолатида ўлим келадиган бўлса, шаҳид бўлиб ўлади. Суфён ибн Уяйна: “Кимки илм талаб қиладиган бўлса, Аллоҳ азза ва жаллага байъат[6] қилган бўлибди”, деган. Абу Дардо: “Кимки илм олишга бориб келишни жиҳод эмас дейдиган бўлса, демак унинг ақли ва фикрида нуқсони бор экан”, деган”. [7]
[1] Оли Имрон, 18-оят. Асарда келган Қуръони карим оятларининг ўзбек тилидаги маъноларининг таржимаси шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф раҳимаҳуллоҳникидир. Фурқон 0.3 дастури.
[2] Ҳадисни Абу Довуд (рақ: 3641), Имом Термизий (рақ: 2685), Ибн Можа (рақ: 223 ) лар ривоят қилишган.
[3] Имом Термизий (рақ: 2685) ривоят қилган.
[4] Ҳадисни Имом Бухорий (рақ: 2786), Имом Муслим (рақ: 1888) ривоят қилган.
[5] Умдатул Қорий шарҳу саҳиҳил Бухорий. Ж.14. – Б. 83.
[6] Байъат – [араб. – олди-сотди] шариатда кишиларнинг Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга итоат ҳақида берган ваъдалари. Бу ваъдада аҳд берувчи шахс ўз итоати эвазига “савоб сотиб олиш” маъноси борлигидан “байъат” дейилган. Кейинги даврда халифалар, давлат бошлиқларига, кейинроқ эса давлат бошлиғидан бошқаларга, маълум раҳбарлик маъносидаги улуғларга ҳам байъат қилиш одати тарқалган. Тасаввуфда муриднинг шайхга қилган байъати “қўл бериш” дейилади. Қар. Тулепов А. Ислом ва ақидапараст оқимлар. Ўқув қўлланма. – Т.: Мовароуннаҳр, 2014. – Б. 393.
[7] Мифтааҳу дорус саодат. Ж.1. – Б. 70.
Ўзларини салафларнинг издошларимиз деб оламга жар соладиган кимсалар Ибн Қоййимнинг мана шу гапларини ўқиганмиканлар?!
26-07-2018 Hits:5912
25-07-2018 Hits:5653
17-07-2018 Hits:5691
16-07-2018 Hits:5548
06-07-2018 Hits:5594
04-07-2018 Hits:5586
27-06-2018 Hits:5490
04-06-2018 Hits:5600
14-03-2018 Hits:4781
26-07-2018 Hits:6451
26 июль куни АҚШ Тинчлик институтининг Марказий Осиё ва Афғонистон дастурлари бўйича директори Скот Ворден, АҚШ тинчлик институтининг катта илмий... Batafsil...
26-07-2018 Hits:6399
Давлатимиз раҳбари 2016 йил 18 октябрда Ислом ҳамкорлик ташкилоти Ташқи ишлар вазирлари кенгаши 43-сессиясининг очилиш маросимида Самарқанддаги Имом Бухорий ёдгорлик... Batafsil...
25-07-2018 Hits:6409
2018 йил 24 июль куни Самарқанд давлат университетида ИБХИТМ ҳамкорлигида АҚШ Глобал илмий нашрлар директори Парвиз Моривидж ва Нью‑Йорк Бингемтон... Batafsil...
23-07-2018 Hits:6645
20 июль куни Ўзбекистон Республикаси Вазирлар маҳкамаси ҳузуридаги Имом Бухорий халқаро илмий-тадқиқот марказининг мажлислар залида “Имом Бухорийга муносиб авлод бўлайлик”... Batafsil...
16-07-2018 Hits:6205
15 июлъ куни Ҳиндистон Ислом Маданияти маркази раҳбари Cиражуддин Қуреший Имом Бухорий мажмуасига ташриф буюрди. Меҳмонни Имом Бухорий халқаро илмий‑тадқиқот... Batafsil...
20-07-2018 Hits:6585
Президент Шавкат Мирзиёев Ядро физикаси институтида Фанлар академияси ва илмий-тадқиқот институтлари вакиллари, академиклар, олимлар, ёш тадқиқотчилар билан мулоқот қилди. Мамлакатимизда... Batafsil...
06-07-2018 Hits:5338
Жорий йилнинг 1–5 июлъ кунларида Малайзия Республикасида бўлиб ўтган “Қўлёзмалар ва тарихий ҳужжатларга бағишланган иккинчи халқаро конференция” ва “Қўлёзмаларни ўрганиш усуллари”... Batafsil...
04-07-2018 Hits:5383
2018 йил 3-июль куни Имом Бухорий халқаро илмий-тадқиқот маркази вакиллари ва Малайзия ислом илмлари университети ректори профессор, Датоъ Муса Аҳмад... Batafsil...
27-06-2018 Hits:4284
Олдин хабар берганимиздек, Марказ илмий ходимларидан 3 нафари – О.Муҳаммадиев (Илмий котиб), Т.Эвадуллаев (Диний-маърифий тадбирлар бўлими бошлиғи) ва Й.Исаев. (Қўлёзмалар... Batafsil...