Мавлуду шариф тарихи ва тартиблари

Бизга ислом динини таълимини бериб, зулматдан нурга, залолатдан ҳидоятга олиб чиққан зот – пайғамбаримиз Муҳаммад алайҳиссалом Аллоҳ таолонинг энг суюклик бандасидир.  Аллоҳ таоло бандаларига тўғри - ҳидоят йўлини кўрсатиш ва залолат йўллардан қайтариш мақсадида бу зотни элчи қилиб юборган.

 Пайғамбаримиз таваллудлари ҳақидаШайх Муҳаммад ал-Хузарий ўзининг “Нуру-л-яқин” номли китобида Муҳаммад ибн Абдуллоҳ ибн Абдулмуттолиб Макка шаҳрида, Абдулмуттолиб хонадонида 571 йил тўртинчи ойнинг 21 куни таваллуд топдилар. Бу қувончли ҳодиса ҳижрий йилнинг қамарий ой ҳисобининг учинчи (Робиъу-л-аввал) ойининг тўққизинчи душанбакунининг эрталабига тўғри келади деб келтирган. Баъзи манбаларда (Робиъу-л-аввал) ойининг ўн биринчи (баъзиларида эса), ўн иккинчи кунига тўғри келади, дейилган. Пайғамбар саллоллоҳу алайҳи ва салламнинг туғилган кунларини нишонлаш Робиъу-л-аввал ойида “мавлуду-н-набий” маросимларини ўтказиш ва у зоти шариф ҳақларига дуои саловатлар ўқиш дунё мусулмонлари орасида кенг тарқалган. Мавлуду-н-набий учун ислом уламолари томонидан махсус китоблар ҳам тасниф этилган. Шундай китоблардан бири XIII асрда яшаб ўтган араб олими Имом Жаъфар Барзанжийнинг қаламига мансуб “Мавлуду-ш-шариф” китобидир. Китоб наср ва назм шаклида бўлиб, уни уламолар ёддан билганлар ёки саводхонлар мажлисларда ўқиб берганлар.

  Лекин туркий халқларнинг кўпчилигига араб тилидаги ушбу “Мавлуду-ш-шариф” маъноларини тушуниш машаққат туғдирган. Шунинг учун улар аксарият ҳолларда Аҳмад Яссавийнинг Пайғамбаримиз Муҳаммад саллоллоҳу алайҳи ва саллам ҳақидаги ҳикматларини, Пайғамбаримиз тарихи ҳақидаги ривоятларни ва Пайғамбаримизга саловатлар айтиб, туркий тилдаги назмий мавлудларни ўқишган. Туркий аҳоли ўртасида Хилватий қаламига мансуб назмий мавлуд кенг тарқалган.  XIX аср охири XX аср бошларида яшаб ижод қилган шайх Лангарий шогирдларидан бири Мулла Йўлдош шогирди Ҳилватийга туркий тилда Пайғамбаримиз тавалудлари ҳақида бир китоб ёзишни топширади. Хилватий 1330/1912 йилда Пайғамбаримиз таваллудлари ҳақидаги мавлуд китобини ёзади. Бу китоб халқ орасида “Мавлуду-н-набий” ва “Мавлуди шариф туркий” номлари билан тилга олинади.

Аммо ҳозирги кунда мазкур маросимга қарши туриб, уни бидъатга чиқарадиган кишилар ҳам мавжуд. Мазкур ҳолатларни ҳисобга олиб, мавлуд маросимлари ва уларни ўтказиш тартиби ҳақида далилларга эътимод қилган ҳолда баҳоли қудрат ўз фикримизни эътиборингизга ҳавола қилсак.

Биз Пайғамбаримиз Муҳаммад саллоллоҳу алайҳи ва саллам сабабли жаҳолатдан маърифатга, зулматдан нурга, залолатдан ҳидоятга мушарраф бўлдик.  Ул зоти муборак сабаб иймон билан зийнатланиб, мўмин деган сифатга лойиқ бўлик. Демак, биз мусулмонлар Расулуллоҳ саллоллоҳу алайҳи ва салламнинг таваллуд айёмларини бир байрам сифатида нишонлашимиз ҳамда у зоти шариф номларига ҳурмат кўрсатиб, салоту саломлар айтмоқлигимиз шариатга ҳеч қандай хилофлик томони йўқ, аксинча, бунга Аллоҳ таоло ва Расули акрам саллоллоҳу алайҳи ва саллам томонидан тарғибу ташвиқ қилинган. Фикримиз исботи ўлароқ бу мавзуга тааллуқли оят ва ҳадисларга ҳам мурожаат қилсак;

Аллоҳ таоло Қуръони каримда шундай марҳамат қилган:

﴿إِنَّ اللَّهَ وَمَلاَئِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِيمًا﴾[الأحزاب:56]

“Албатта, Аллоҳ ҳам Унинг фаришталари ҳам пайғамбарга дуою салавот[1] айтурлар. Эй мўминлар, сизлар ҳам у зотга саловот ва саломлар айтинглар!”.

Ушбу ояти каримада ҳар бир мўмин киши Пайғамбаримиз Муҳаммад Мустафо саллоллоҳу алайҳи ва салламга саловот ва салом айтишига буюрилмоқда. Саловот айтиш билан мусулмонлар Пайғамбар алайҳи-с-саломни улуғлайдилар ва у зотга муҳаббатлари зиёда бўлади, шу орқали улар савоб топадилар. Улар қиёмат куни Пайғамбар алайҳис саломнинг шафоатларига эришишни умид қилиб, дуолар қилади. Шак-шубҳасиз Пайғамбар алайҳи-с-саломга саловот айтилган лаҳзаларда қилинган дуолар ижобат бўлади.    

Жумладан, Пайғамбаримиз Муҳаммад Мустафо саллоллоҳу алайҳи ва салламдан саловот ва саломга оид бир қанча ҳадислар ворид бўлган.

أَنَسُ بْنُ مَالِكٍ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: "مَنْ صَلَّى عَلَيَّ صَلاَةً وَاحِدَةً صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ عَشْرَ صَلَوَاتٍ وَحُطَّتْ عَنْهُ عَشْرُ خَطِيئَاتٍ وَرُفِعَتْ لَهُ عَشْرُ دَرَجَاتٍ".

Анас ибн Молик розияллоҳу анҳу айтади: “Расулуллоҳ саллоллоҳу алайҳи ва саллам: “Кимки, менга бир бор саловот айтса, Аллоҳ таоло унга ўн бор саловот айтади ва ўнта хатосини кечиради ҳамда ўнта даражасини кўтаради”, - дедилар.” (Имом Бухорий, Имом Насоий, Имом Доримийлар ривояти)

عَنْ عَائِشَةَ رَضِىَ اللَّهُ عَنْهَا اَنَّ النَّبِىَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ:  "مَنْ صَلَّى عَلَيَّ يَوْمَ الجُمْعَةِ كَانَتْ شَفَاعَةٌ لَهُ عِنْدِي يَوْمَ القِيَامَةِ".

Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади: “Набий саллоллоҳу алайҳи ва саллам: “Кимки менга жума куни саловот айтса, қиёмат кунида менинг ҳузуримдаги шафоат унга насиб қилади”, - дедилар.”

عَنْ اَبِى ذَرٍّ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: " مَنْ صَلَّى عَلَيَّ يَوْمَ الجُمْعَةِ مِائَتِي صَلاَةً غُفِرَ لَهُذَنْبٌِ مِائَتِي عَامٍ".

Абу Зарр розияллоҳу анҳу айтади: “Расулуллоҳ саллоллоҳу алайҳи ва саллам: “Ким менга жума куни юз марта саловот айтса, унинг юз йиллик гуноҳи кечирилади”, - дедилар.”

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِي اللهُ عَنْهُ أَنَّ رَسُولَ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: "فَوَالَّذِي نَفْسِي بِيَدِهِ لا يُؤْمِنُ أَحَدُكُمْ حَتَّى أَكُونَ أَحَبَّ إِلَيْهِ مِنْ وَالِدِهِ وَوَلَدِهِ".

 Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ саллоллоҳу алайҳи ва саллам: “Нафсим қўлида бўлган Зот (Аллоҳ)га қасамки, токи мени отангиздан ҳам ва фарзандингиздан ҳам яхшироқ кўрмас экансиз, бирортангиз мўмин бўла олмайсиз”, - дедилар.” (Имом Бухорий ривояти)

عَنْ أَوْسِ بْنِ أَوْسٍعَنْ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: "إِنَّ مِنْ أَفْضَلِ أَيَّامِكُمْ يَوْمَ الْجُمُعَةِ فِيهِ خُلِقَ آدَمُ عَلَيْهِ السَّلاَم، وَفِيهِ قُبِضَ، وَفِيهِ النَّفْخَةُ، وَفِيهِ الصَّعْقَةُ فَأَكْثِرُوا عَلَيَّ مِنْ الصَّلاَةِ، فَإِنَّ صَلاَتَكُمْ مَعْرُوضَةٌ عَلَيَّ"، قَالُوا: يَا رَسُولَ اللَّهِ وَكَيْفَ تُعْرَضُ صَلاَتُنَا عَلَيْكَ وَقَدْ أَرَمْتَ؟ أَيْ يَقُولُونَ قَدْ بَلِيتَ، قَالَ: "إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَجَلَّ قَدْ حَرَّمَ عَلَى الأَرْضِ أَنْ تَأْكُلَ أَجْسَادَ الأَنْبِيَاءِ عَلَيْهِمْ السَّلاَم".

Авс Ибн Авсдан ривоят қилинади: Набий саллоллоҳу алайҳи ва саллам: “Кунларингизнинг афзали жума кунидир. Шу кнда Одам алайҳис салом яралган, шу кунда жони олинди, шу кунда қиёматни қойим бўлишига сур чалинади ва шу кунда қайта тирилиш учун сур чалинади. Менга саловот айтишни кўпайтиринглар. Албатта саловотларингиз менга кўрсатиб турилади”, – дедилар. Айтишдилар: Эй, Расулуллоҳ, бизнинг саловатларимиз сизга қандай кўрсатилади, сиз унда чириб кетган бўласиз-ку! Набий саллоллоҳу алайҳи ва саллам: “Албатта Аллоҳ азза ва жалла ерга пайғамбарларнинг (алайҳиму-с-салом) жасадларини емоқликни харом қилди, - дедилар.   (Имом Абу Довуд, Имом Насоий, Имом Ибн Можалар ривояти).

Ушбу далилларга таянган ҳолда айтишимиз мумкинки, мавлуд ўқишдан асосий мақсад Пайғамбаримиз Муҳамад саллоллоҳу алайҳи ва салламга саловот ва салом айтишдир.Шу боис, ҳар йили Робиъу-л-аввал ойида Ўзбекистон мусулмонлари идорасига қарашли барча масжидларда Пайғамбаримиз Муҳамад саллоллоҳу алайҳи ва салламнинг таваллудлари алоҳида эътибор ила кенг миқёсда нишонланиб, жойларда мавлуд маросимлари ўтказилади. Мавлуд ўтказиш мақсадларидан яна бири кенг жамоатчиликка башариятга юксак намунани тақдим қилган зот Пайғамбаримиз Муҳаммад саллоллоҳу алайҳи ва салламга дуруд салавотлар йўллаш, у кишининг тарихлари, хулқу сийратлари ҳақида маълумот олиш ва ўтганлар ҳаққига хатми Қуръон қилишдир.

Аммо, ҳар бир маросим ва ибодатда тартиб бўлганидек, мавлуд маросимларининг ҳам ўзига хос мақсад, тартиб ва талаблари мавжуд. Мавлуд маросимларини ўтказиш ёки унда иштирок этишдан кўзланган савобга эришмоқ учун уларга алоҳида эътибор бериш лозим бўлади.

Шулардан;

-           Бошқа ибодатларни бажаришда шарт қилингани каби мавлуд маросимини ўтказувчи (ёки маросимга борувчи) киши ниятини холис қилмоғи даркор, яъни маросимни ўзини кўз-кўз қилиш учун ўтказиши ёки бошқалардан уялганидан мавлудга бориши нотўғридир. Мавлудга Аллоҳ таолодан савоб умидида ўтганлар ҳаққига хатми Қуръон ва пайғамбаримиз Муҳаммад саллоллоҳу алайҳи ва салламнинг ҳақларига саловоту саломлар айтиш учун иштирок этилади.

-           Маросимда ортиқча дабдабабозликка ва исрофга йўл қўймаслиги лозим.

-           Мавлуд ўтказишдан (боришдан) мақсад Расулу акрам саллоллоҳу алайҳи ва салламнинг сийратларидан хабардор бўлиш ҳамда бошқаларга ҳам буни сўзлаб бериш ва у зотга бўлган қалбларимиздаги муҳаббатни янада зиёдалаштириш  эканлигини ҳаргиз ёддан чиқармаслик керк бўлади.

-           Бошқаларга халақит берадиган, чалғитадиган ишларни қилмаслик, зарурат бўлмаса сўзламасдан жим туриш лозим бўлади.

-           Маросимда, Аллоҳ ва расули айтганидек, пайғамбаримиз Муҳамад саллоллоҳу алайҳи ва салламнинг ҳақларига дуои саловотлар айтишга кўпроқ эътибор бериш лозим.

Мана шундай далилларга таяниб, бажараётган ҳар бир ибодатимиз ва маросимларимизни аҳли илм билан маслаҳат қилган ҳолда бажарсак, албатта амалларимиз чиройли ва мақбул бўлгай, инша Аллоҳ.